معماری دوران صفویه

سبک معماری دوران صفویه

دوره سلسله صفوی، عصر کمال و شکوفایی نبوغ معماری در ایران است. این نوع معماری از نوع معماری سنتی محسوب می‌شود.زیباترین و با شکوه ترین آثار معماری ایرانی در سلسله صفویان بود. این حکومت از مهمترین سلسله‌هایی بود که بر ایران سلطنت کرد. معماری دوران صفویه سفارش ساختن مساجد، بقعه و کاخ‌ها، بازسازی کردن مقبره‌های بزرگ را شامل می‌شد. اگرچه گفته می‌شد که شاه اسماعیل در سرتاسرامپراطوری ساخت و ساز انجام داده است. ولی درکل از دوران سلطنت او تنها یه تعداد بنای معمولی باقی مانده است.

هنر معماری صفویه از سال 1501 تا 1722، که در ایران و قفقاز کنونی مشاهده می‌شود. شاه عباس اول سازنده بزرگی بود و وی پایتخت ایران را از قزوین به اصفهان تغییر داد و شهر اصفهان را به اوج معماری صفوی مبدل کرد.

شاه عباس اول فعالیت معماری خود را بر روی دو مکان اصلی متمرکز نمود. خیابان چهار باغ و میدان نقش جهان. معمار اصلی که شاه عباس اول برگزیده بود، شیخ بهایی بود.

میدان نقش جهان امروزه یکی از میراث جهانی یونسکو محسوب می‌شود. این میدان به وسیله سه ساختمان اصلی محصور شده است که همگی توسط شاه عباس اول طراحی شده اند:

آثار معماری دوران صفویه

· کاخ عالی قاپو
· مسجد جامع عباسی
· مسجد شیخ لطف الله
· منار جنبان
· سی و سه پل
· مسجد جامع ساوه
· میدان نقش جهان
· کاخ هشت بهشت در شهر اصفهان
· کاخ چهلستون در
· مسجد حکیم اصفهان
· مدرسه ی چهار باغ اصفهان یا مدرسه ی مادرشاه

تعدادی از این شگفتی‌های معماری دوران صفویه را به اختصار توضیح می‌دهیم.

مسجد شاه از معماری دوران صفویه

مسجد شاه مسجدی است که در ضلع جنوبی میدان نقش جهان در اصفهان قرار گرفته است. این سازه به عنوان دو بنای دیگر نقش جهان در معماری دوران صفویه به دستور شاه عباس اول ایجاد گردیده است. از سال 1611 شروع و 1629 به پایان رسید.

سلسه صفوی مسجد شاه را ساختند که از طریق آن قادر بودند  فنون متعدد معماری خود را نمایش دهند. بخش چهار ایوان، که به وسیله خاندان سلجوقی به پایان رسید و صفویان از آن استفاده کردند، نمای حیاط این مسجد بسیار مقاوم بنا شده است.

1. معماری اسلامی معمولی

معماری اسلامی شاهد ظهور قالب‌های تجاری جدیدی به نام چهار ایوان اغلب به شکل یک حیاط مربع شکل و با ورودی‌های بزرگ در هر سمت می‌باشد. که متصور یک دروازه به سمت دنیایی معنوی است.

ویژگی بارز هر مسجد مناره آن است و مسجد شاه شامل چهار مناره است.

2.  گنبد مسجد

دیرینه ‌ترین بنای ایرانی شامل گنبد مسجد جامع زواره است. اولین نمونه شناخته شده گنبدهای موجود بزرگ جهان در ایران است. صفویان به اندازه زیادی از دانش معماری پیش از اسلام را در ساخت گنبد از جمله به کارگیری قلوه سنگ در ساختار هشت ضلعی یک گنبد مدور، استفاده کرده‌اند.

ویژگی بارز گنبدهای ایرانی، که تمایزدهنده آنها از جهان مسیحی و عثمانی، کاشی‌های رنگارنگ بود. ایرانیان قبل از صفویان، ظاهربیرونی گنبدهای خود را همانند قسمت داخلی طراحی کرده اند. با منعکس شدن نور خورشید، گنبدهای ایرانی مانند نگین و سنگفرش فیروزه ای درخشنده می‌شوند که از فاصله دور کاملا مشهود است.

3.  به کارگیری سنگ مرمر و موزاییک برای زینت مسجد

مسجد شاه طبق گفته ها شامل 18 میلیون آجر و 475000 کاشی است. این موزاییک کاشی به سبک هفت استفاده شده است. در مساجد اولیه ایران کاشی‌ها از موزاییک‌های فایانس ساخته شده بودند. فرایندی آهسته و گران قیمت که در تکه‌های ریز از کاشی‌های تک رنگ بریده می‌شوند و برای ساختن طرح‌های پیچیده مونتاژ می‌شوند.

در سرتاسر ساختمان، از ورودی تا ساختمان اصلی، دو متر پایین دیوارها با سنگ مرمر کارشده است. دربخش بالای این قسمت کاشی‌های موزاییکی به کار رفته است کخ مابقی ساختمان را می پوشاند.

مسجد شیخ لطف الله

1.  ساخت مسجد

ساخت این مسجد در سال 1603 در معماری دوران صفویه شروع شد. در این بنا معماران و خوشنویسان زیادی از جمله شیخ بهایی و استاد محمدرضا اصفهانی فعالیت می‌کردند. در ابتدا یک مسجد خصوصی برای دربار سلطنتی بود. به همین خاطر مناره برای ان نساختند و کوچکتر از دیگر مساجد مشابه است. این مسجد سالیان طولانی بعد از ساخته شدن آن برای استفاده عموم گشوده شد.

برای ممانعت از پیاده روی در میدان نقش جهان برای رفتن به مسجد، شاه عباس اول دستور داد كه معمار تونلی را به اندازه میدان كاخ علی قاپو تا مسجد ایجاد کنند. در طول این مسیر زیرزمینی، محافظانی قرار داشتند. امروزه این بخش گذرگاه زیر زمینی دیگر استفاده نمی‌شود.

2.  معماری مسجد

دروازه ورودی مسجد از سنگ مرمر ساخته شده در حالی که بخشهای بالای سازه با موزاییک زینت داده شده است. خطاطی‌ها و کتیبه‌های دروازه ورودی به وسیله خوشنویس علی رضا عباسی انجام شده است.

معمار مسجد شیخ لطف الله محمدرضا اصفهانی بود. وی مشکل تفاوت بین سمت قبله و دروازه ساختمان را با طراحی دهلیز اتصال دهنده ورودی و محفظه به شکل L رفع نمود. طراحی این مسجد کاملاً ساده است: هیچ صحن و ایوان داخلی وجود ندارد.

طرح کاشی کاری این مسجد و همچنین مسجد شاه و سایر مساجد ایرانی حتی قبل از دوره صفویه کاملاً متقارن نیستند، به خصوص از لحاظ رنگ آمیزی.

کاخ علی قاپو

کاخ علی قاپو در معماری دوران صفویه، سازه ای است که در ضلع غربی میدان نقش جهان در اصفهان قرار دارد. کاخ در آغاز به عنوان یک درگاه وسیع طراحی شده است.

1. ساخت کاخ

این کاخ 48 متر بلندی دارد و در شش طبقه  طراحی شده است. هر طبقه با یک راه پله مارپیچ سخت قابل دسترسی است. شاه عباس اول از آن برای پذیرایی از بازدید کنندگان بلندمرتبه و سفیران خارجی استفاده می‌کرد.

شاه عباس دوم به تزئین کاخ علی قاپو در ادامه کارشاه قبل پرداخت. سهم اصلی او ساخت سالن باشکوه و ساخت و سازهای طبقه سوم بود.

2. ساختار کاخ

سازه علی قاپو در چند مرحله تاسیس شد. از یک ساختمان با یک دروازه، با ورودی به مجتمع ساختمان دولت شروع شد و به تدریج گسترش پیدا کرد تا به شکل محال حاضر پایان یافت.

3. بازسازی بعدی کاخ عالی قاپو

علی قاپو حاوی تعداد زیادی نقاشی دیواری است که رضا عباسی، که نقاش دربار شاه عباس اول بود، ساخته شده است. درها و پنجره های کاخ نیز بسیار تزئین شده اند اما در زمان نابسامانی اجتماعی چپاول شده‌اند. فقط یک پنجره در طبقه سوم از آسیب آن زمان فرار کرده است. کاخ علی قاپو در زمان آخرین شاه صفوی، شاه سلطان حسین صفوی مرمت و بازسازی شد.

بازار بزرگ اصفهان:

بازار بزرگ اصفهان در قرن یازدهم احداث شده است. چیزی که در حال حاضر می‌بینیم مربوط به معماری دوران صفویه است که طی آن بازار در جناح شمالی میدان نقش جهان ساخته شد.

این بازار یکی از کهنسال‌ترین و بزرگترین بازارهای خاورمیانه است. طولانی ترین بازار مسقف جهان نیز محسوب می‌شود. این بازار یک خیابان طاقدار به طول دو کیلومتر است که شهر قدیم و شهر جدید اصفهان را بهم متصل می‌کند.

در خاورمیانه، بازارها معمولاً در مجاورت مسجد ساخته می‌شوند و بازار اصفهان نیز از این قاعده مستثنی نیست.

پل الله وردی خان

این پل با پیشینه 1608، به دستور الله وردی خان، وزیر گرجی شاه عباس صفوی احداث گردید. این پل به عنوان وسیله ای برای عبو ، بلکه به عنوان یک سد نیز برای تنظیم جریان رودخانه عمل می‌کند. وقتی از آن گذر می‌کنیم، آب مانند یک چشمه بزرگ به نظر می‌رسد. در کنار آن یک تالار، به نام تالار آینه قرار دارد که شاه می‌توانست رودخانه را طریق  از آن تماشا کند.

ویژگی های سبک معماری دوران صفویه

• به کارگیری گنبد‌های گسسته
• به کاربردن انواع و اقسام پوشش برای طاق سازه
• استفاده از آجر تراش برای تراشیدن سرایم،کاشی و آجر
• کمتر شدن پیش آمدگی و پس رفتگی در طرح‌ها
• استفاده از تزییناتی مانند کاشی‌های هفت رنگ و رنگارنگ
• به کارگیری هندسه ساده و اشکال و خطوط شکسته

زمینه سیاسی موجود برای معماری دوران صفویه

زمینه سیاسی این دوره در نگاه اول بیانگر موقعیت مطلوب برای برنامه‌ریزی‌های بزرگ در زمینه معماری است. هر کدام از شاهان دوره صفوی حکومت‌های بیست ساله و یا بیشتر داشتند. این سلطنت‌های طولانی مدت شرایط مطلوبی را برای فعالیت‌های معماری پدید می‌آورد.

 این ساخت وسازها و عملیات معماری به شکل پراکنده انجام گرفت چون تعدادی از این شاهان یعنی شاه اسماعیل اول و شاه تهماسب به شکل صحیح نتوانستند معماری را پیش ببرند. به این خاطر در فاصله سالهای حکومت این دو شاه کارهای معماری عظیمی انجام نگرفت.

سبک معماری دوران صفویه

سبک بناهای معماری دوران صفویه با توجه به کمیت و تنوع آن‌ها در سه بخش اصلی بررسی می‌شود:

• ابنیه های قرن هفدهم در اصفهان
• آرامگاه‌ها و مقبره‌های بزرگ
• معماری‌های غیر مذهبی

 بهترین نوع معماری در این دوره آن است که مفهومی منسجم از ارزش‌های فضائی دارد. این مفهوم در بخش گسترده‌ای از معماری منظره‌های چهارباغ انجام شده است. یعنی جائی که به نظر می‌آیند و به طور سنجیده بر منظره‌پردازی خیابان قرار گرفته‌اند. این معماری با حجم‌ها و توده‌های عظیم سرو کار دارد و سطوح نرم و ساده را بر سطوح پیچیده ترجیح می‌دهد.

 به جز در چند ساختمان زیارتگاهی معماری یکنواخت و تکرار شونده‌ است. هنگامی که معمار دوره صفوی تردید داشته که چند ردیف دیگر از کندوهای مقرنسی دیگر بسازد. گنبدهای دوره صفوی از الگوهای دوره تیموری و ایلخانی تقلید کرده است.

جمع بندی

سلسله صفویان آخرین فرمانروایانی بودند که هنر ملی ایرانی را ترویج دادند. علی قاپو و چهل ستون گنجینه خود را در پارکهای سرسبز و مطابق با چشم اندازهای دقیق، مانند بلوار یادبود خیابان چهار باغ که در یک مسیر 3 کیلومتری از شهر اصفهان عبور می کند قرار داده اند. سقوط  این سلسله  منجر به زوال سریع هنر در ایران گردید.

مزیت استفاده از برند ورتینا:

تیم مبنا با برند تجاری ورتینا کادری متخصص در امر دکوراسیون داخلی و اجرای فعالیت های عمرانی سازه  میباشد.

• سبک شناسی و ایجاد هویت ساختمانی و مشاوره توسط تیم فنی و مهندسی.
• طراحی و ارائه پلان های معماری متناسب با سبک مورد نیاز.
• آنالیز کیفی و ریالی و اصلاح طرح متناسب با بوجه پروژه.
• زمانبندی و اولویت بندی اقدامات اجرایی برای تحقق دوره پروژه ازجمله نوسازی و بازسازی و تخریب.
• تامین تجهیزات و بررسی کیفی مصالح و تجهیزات.
• اجرای طرح توسط تیم متخصص و متعهد.
• ارائه تضمین کیفی و خدمات سالانه.
• به کارگیری دیوارهای پیش ساخته و سبک  و نقاشی ساختمان و پتینه کاری و…
• طراحی داخلی (طراحی دفتر کار،طراحی اتاق کودک و…).

ممنونیم که مقاله معماری دوران صفویه را مطالعه فرمودید. امیدواریم که توانسته باشیم مثمر ثمر باشیم.

ما در اینجاییم تا شما راحت زندگی کنید. ما باور داریم یک سرپناه برای شما آخر رضایت نیست و خلق رضایت هنر ما است.

شما اگر میخواهید ملکی را بفروش برسانید. اگر میخواهید در یک ملک سکونت کنید. هر تغییری را برای بهبودی و ایجاد حس خوب را برای خود رقم بزنی نیاز دارید یک متخصص را درکنار خود داشته باشید.

اگر افتخار دادید و مارا بعنوان یک متخصص انتخاب کردین، از شما درخواست میکنیم که به ما اعتماد کنید.

شماره تماس: 09-88288307-021

---

برای دانلود مقاله اینجا کلیک کنید.

---